در قانون کار، زمانی تعیین شده است که ساعت کاری افراد را در طول روز مشخص می‌کند.حداکثر زمانی که در قانون کار وضع شده، هشت ساعت در طی روز است. اما شرایطی وجود دارد که در آن کارفرما نیاز می‌بیند تا کارگران خود را از زمان قانونی بیشتر نگه دارد تا بتواند کارهای خود را پیش ببرد. برای انجام این عمل، قوانینی وضع شد که از تباه شدن حقوق کارگران جلوگیری می‌کند. در این شرایط کارفرما باید مبلغی را به کارکنانی که بعد از ساعت وضع شده مانده‌اند بپردازد. در قانون کار از این پرداختی به عنوان «اضافه‌کاری» نام برده شده است.

در ادامه ادامه این مقاله بیشتر با اضافه‌کاری و قوانین مربوط به آن آشنا می‌شویم.

اضافه‌کاری چیست؟

همان‌طور که ذکر شد، یکی از مواردی که در قانون کار به آن اشاره شده اضافه‌کاری است. اضافه‌کاری به مبلغی گفته می‌شود که کارفرما به کارکنانی که بیشتر از زمان تعیین شده در طول روز و یا هفته کار می‌کنند پرداخت می‌کند. اضافه‌‌کاری انواعی دارد که هر کدامشان دارای شباهت‌ها و تفاوت‌هایی هستند. ماندن پس از ساعت کاری، کار کردن در روز‌های تعطیل، کار کردن در روز جمعه، شب کاری؛ چهار موردی هستند که به آن‌ها اضافهِ کار تعلق می‌گیرد.

طبق ماده ۵۹ قانون کار، ارجاع اضافه‌کاری به کارگران باید طبق توافق کارگر و کارفرما باشد و اگر کارگری مایل به اضافه ماندن پس از ساعت کاری نباشد می‌تواند که اضافه‌کاری را تقبل نکند. همچنین زمان ارجاع اضافه‌کاری به کارگران نباید بیشتر از ۴ ساعت در طول روز باشد، البته ذکر شده است که همچنان با توافق طرفین این موضوع امکان پذیر است. طبق تبصره‌های این ماده دست‌مزد کارگران در زمان اضافه‌کاری ۴۰٪ اضافه بر دست‌مزد هر ساعت کاری است.

انواع اضافه‌کاری در قانون کدامند؟

اضافه‌کاری ساعتی

یک نوع از اضافه است که کارگر در روز بیشتر از ساعت مقرر بر سرکار می‌ماند و بابت آن‌ دست‌مزد دریافت می‌کند.

اضافه‌کاری در روز‌های تعطیل کاری

کارکردن در روز‌های تعطیل رسمی اضافه‌کاری محسوب می‌شود و کارفرما موظف است که برای به‌کار گرفتن کارگران، به آن‌ها اضافه‌کاری پرداخت کند. در ماده ۶۳ قانون کار ذکر شده است که‌ تعطیلات رسمی تقویم کشور و ۱۱ اردیبهشت که روز کارگر است برای کارگران تعطیل است و باید مزد آن‌ها به علاوه ۴۰٪ اضافه برای این روزهای تعطیل پرداخت شود.

اضافه‌کاری در روز جمعه

طبق ماده ۶۲ قانون کار، جمعه جزء روز‌های تعطیل محسوب می‌شود. اما در صورت نیاز و با توافق کارفرما و کارگران، در این روز می‌توان کارگران را به‌کار گرفت. اما باید توجه داشت که اگر کارفرمایی کارگران را در روز جمعه به‌کار بگیرد باید یک روز عادی در طی هفته را به عنوان روز تعطیل در نظر بگیرد. لازم به ذکر است، کارفرما موظف است که مطابق قانون کار اضافه‌کاری تعیین شده در روز جمعه را به کارگران پرداخت کند.

شب‌کاری

شب کاری به شرط آنکه کارمند به صورت شیفتی کار نکند اضافه‌کاری محسوب می‌شود. ساعت شب کاری از ساعت  ۶ تا ۱۰ شب حساب می‌شود. در شب کاری، بابت هر ساعت کار در شب علاوه بر دست‌مزد ساعت کاری معمولی، ۳۵٪ اضافه بر دست‌مزد نیز تعلق می‌گیرد. اگر کارمندی دارای یک شیفت کاری در طی روز باشد و در شب هم اضافه‌کاری کند، ۳۵% بابت شب کاری و ۴۰ ٪ بابت اضافه‌کاری علاوه بر مزد یک ساعت کار خود دریافت می‌نماید.

نحوه محاسبه اضافه‌کاری

برای محاسبه اضافه‌کاری ابتدا باید میزان حقوق در طی یک ساعت از روز را بدست بیاوریم. برای اینکار ابتدا باید حقوق فرد برای یک روز را محاسبه کنیم. یعنی:

حقوق روزانه = میزان حقوق روزانه در ماه ÷ ۳۰ روز

سپس که میزان حقوق روزانه را بدست آوردیم آنگاه باید میزان حقوق برای هر ساعت را بدست بیاوریم. برای این کار باید بدانیم که چند ساعت در طی یک روز کار می‌کنیم. مطابق قانون کار، حداکثر میزان کار در هفته ( به غیر از جمعه) برای کارگران ۴۴ است. این بدین معنا است که ما ۶ روز در هفته موجب به کارکردن می‌شویم. پس:

ساعت کاری روزانه= ۶ روز کاری هفته ÷ ۴۴ ساعت کار در هفته

تقسیم این ساعت چیزی حدود هفت ساعت و سی دقیقه در روز می‌شود.

سپس شما ساعت کاری در طی روز خودتان را تقسیم بر میزان حقوق در روز می‌کنید تا میزان حقوق ساعتی خود را بدست آورید.

پس از بدست آوردن موارد ذکر شده طبق شرایط کاری خودتان؛ آنگاه برای بدست آوردن میزان اضافه‌کاری باید:

مزد یک ساعت اضافه‌کاری= ۴۰٪ مزد یک ساعت کار عادی + مزد یک ساعت کار عادی

پرسش‌های پرتکرار در مورد اضافه‌کاری

 میزان یک ساعت اضافه‌کاری چگونه حساب می‌شود؟

 مزد یک ساعت اضافه‌کاری= ۴۰٪ مزد یک ساعت کار عادی+ مزد یک ساعت کار عادی.

 انواع اضافه‌کاری چیست؟

 اضافه‌کاری ساعتی، اضافه‌کاری روز‌های تعطیل، اضافه‌کاری در روز جمعه، اضافه‌کاری شبانه.

 قانون اضافه کاری در روز جمعه؟

 طبق ماده ۶۲ قانون کار، جمعه جزء روز‌های تعطیل محسوب می‌شود. اما در صورت نیاز و با توافق کارفرما و کارگران، در این روز می‌توان کارگران را به‌کار گرفت. اما باید توجه داشت که اگر کارفرمایی کارگران را در روز جمعه به‌کار بگیرد باید یک روز عادی در طی هفته را به عنوان روز تعطیل در نظر بگیرد. و همچنین کارفرما موظف است که مطابق قانون کار اضافه کاری تعیین شده را به کارگران پرداخت کند.